Museum Flehite Amersfoort meldt dat het van de Armandostichting een substantiële schikking krijgt van werken en persoonlijke bezittingen van Armando. Samen met de werken die het museum reeds in langdurige bruikleen heeft van de gemeente Amersfoort ontstaat hiermee een representatief overzicht van het oeuvre van de veelzijdige kunstenaar, aldus Flehite. Het museum zal in de toekomst ruimte bieden aan het werk van Armando, zowel in de vaste presentatie als incidenteel in tijdelijke exposities. Het museum zal bovendien zorg dragen voor het beheer en bruikleenverkeer van het overige deel van de collectie dat in eigendom blijft van de Armando stichting.
Een klein voorbehoud dient nog wel gemaakt: De Armando stichting en Stichting Amersfoort in C – waarvan museum Flehite onderdeel is – hebben hierover in hoofdlijnen overeenstemming bereikt. De definitieve afspraken worden de komende maanden uitgewerkt en vastgelegd.
Armando woonde van 1935 tot 1950 in Amersfoort en maakte als spelende puber in de bossen rond Kamp Amersfoort de gruwelen die daar plaatsvonden van dichtbij mee. Veel van zijn beeldende kunst refereert aan deze periode. Zo ook de term ‘schuldig landschap’ dat een belangrijk thema in zijn werk is: de bossen waarin het kwaad kon plaatsvinden, de natuur die niet ingreep.
Brand en misère
Amersfoort en het werk van Armando vormen al bijna twintig jaar een bron van verstoorde verhoudingen, bestuurlijk onvermogen en financiële misère. Eric van der Velden schreef er een zeer informatief en gedetailleerd artikel over (De Stadsbron: “Hoe Amersfoort een kunstschat van 22 miljoen verspeelde”) dat het lezen meer dan waard is. Ik beperk me hier tot de hoofdlijnen.
1998 opende het Armando museum in de Elleboogkerk, in de Amersfoortse binnenstad. Die locatie was omstreden: hoorde het werk van Armando niet in Kamp Amersfoort thuis? Bijna tien jaar later ging het museum in vlammen op. Een doorstart in Amersfoort leek voor de hand te liggen, maar in plaats daarvan werd gekozen voor het Utrechtse Museum Oud Amelisweerd (MOA).
Het MOA leidde een wankel financieel bestaan en dreigde bij voortduring failliet te gaan. Uiteindelijk was Armando het gebedel om financiële steun zat en zegde zijn stichting de bruikleenovereenkomst met het MOA op. De collectie van het MOA verhuisde naar Museum Voorlinden in Wassenaar. Zijn werken op papier waren inmiddels voor een deel al in bezit van het Kröller-Müller Museum in Otterlo. Tekeningen uit zijn privécollectie met tekeningen van collega’-kunstenaars, outsiders en zijn etnografische beelden werden toegevoegd aan de collectie van het Chabot Museum in Rotterdam.
In Amersfoort bleef alleen de zogenaamde kerncollectie achter: 21 werken die de gemeente had aangeschaft: 20 schilderijen en 1 beeld.
Ontheemd
Ik ben dol op het werk van Armando. Zijn grootse, woeste, dreigende, donkere schilderijen (de kleuren rood en blauw deden pas laat hun intrede) maakten en maken een enorme indruk. Ik was ook dol op het Armandomuseum. Menige zondagmiddag fietste ik naar de Elleboogkerk om daar uren later nog steeds onder de indruk weer te vertrekken.
De dag van de brand kan ik me dan ook nog feilloos voor de geest halen, net als de treurigmakende nasleep en de zwerftocht van de museumcollectie. Ik heb de schilderijen in het MOA een paar keer bezocht, ben 1 keer naar Wassenaar geweest. En hoewel ik nog steeds onder de indruk was, ontbrak er iets. De schilderijen leken ontheemd. Ik realiseer me hoe bizar deze opmerking is. Het werk van Armando is universeel en overstijgt Amersfoort. Toch heb ik altijd het gevoel gehad dat zijn schilderijen hier thuishoren.
Tot hun recht komen
Hoe irrationeel ook: ik voelde opluchting, zelfs iets van blijdschap toen ik het persbericht van Museum Flehite onder ogen kreeg. Het werk van Armando heeft Amersfoort niet nodig. Maar Amersfoort heeft Armando wel nodig. Of, ander geformuleerd: de hoogste tijd dat er een einde komt aan al het ‘gedoe’ en de stad de kunstenaar weer de eer geeft die hij verdient: een mooi museum of een mooie museumruimte waar zijn schilderijen in al hun dreigende en woeste pracht tot hun recht komen.
Er speelt natuurlijk ook een persoonlijk belang mee: dat ik op zondagmiddag weer op de fiets kan stappen om onder de indruk te zijn van zijn werk.